cymbały z klawiaturą

Klasyfikacja: 3 Chordofony / 31 Chordofony proste lub cytry / 314 Cytry płytowe / 314.1 Rzeczywiste cytry płytowe / 314.12 Z rezonatorem / 314.122 Z rezonatorem skrzynkowym (cytra skrzynkowa) / 314.122-4 Rzeczywiste cytry płytowe z rezonatorem skrzynkowym (cytra skrzynkowa) pobudzane przez uderzanie młoteczkami lub innymi przyrządami / 314.122-4-8 Z klawiaturą
Wykonawca: Babiarz Jan
Rok wykonania: XX w.
Miejscowość: Gwoźnica Górna
Region: Podkarpacie
Kraj: Polska
Własność: Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie
Numer inwentarzowy: MRE 8319
Opis obiektu: wykonawca cymbałów nieznany; cymbały w kształcie trapezoidalnym; płyta górna i dolna wykonane z monolitów, na górnej dwa okrągłe otwory rezonansowe o średnicy ca 90 mm; przednia i tylna ściana pudła rezonansowego obite ozdobnymi drewnianymi listwami profilowanymi; cymbały o 22 pasmach strun, pierwotnie po 6 strun w każdym paśmie, rozpiętych między metalowymi zaczepami a kołkami (do strojenia), wspartych na dwóch rzędach pojedynczych, drewnianych podstawków (różnej długości – prawy krótszy), z przymocowanymi od góry metalowymi prętami; większość strun melodycznych przebiega naprzemiennie z basowymi; melodyczne podzielone są podstawkami w stosunku 2:3, w związku z czym ich lewe odcinki brzmią o kwintę wyżej od prawych; struny basowe są niepodzielone; na listwach bocznych umieszczone są zaczepy do mocowania paska służącego do zawieszania instrumentu na szyi podczas gry na stojąco, natomiast z przodu dwa kółka do przytwierdzania skrzynki z klawiaturą; skrzynka z klawiaturą drewniana, prostokątna, prymitywnie złożona z różnych kawałków drewna; o rzędzie klawiszy białych (15) i czarnych (11) – układ jak w fortepianie; klawisze połączone z mechanizmem młoteczkowym przy pomocy dźwigni, młoteczki (26), są przymocowane pojedynczo do metalowych prętów, każdy pręt podnoszony za naciśnięciem klawisza (od dołu przez dźwignię), nadaje ruch młoteczkowi; młoteczki wykonane z wygiętego drutu o odpowiedniej długości, na koniec którego nasadzony jest drewniany klocek z przylepionym od spodu kawałkiem skóry; po obu stronach skrzynki z klawiaturą umieszczone są metalowe haczyki, którymi mocuje się skrzynkę do cymbałów; przez naciskanie klawiszy, młoteczki uderzają w struny cymbałów i wydobywają dźwięk; system ten skonstruował prawdopodobnie cymbalista Jan Babiarz, któremu brak kilku palców uniemożliwiał grę na cymbałach w sposób tradycyjny za pomocą palcatek; system klawiszowy prawdopodobnie umożliwił mu chociaż częściowo grę na tym instrumencie; do instrumentu dołączone są dwie drewniane palcatki
Elementy dekoracyjne: korpus pomalowany na ciemnobrązowy kolor, górna płyta – na brązowy, otwory rezonansowe wypełnione rozetami w kształcie stylizowanej główki kwiatu o 6 liściach, pomalowanej na złoty kolor
Wymiary: 930 x 690 x 335 x 80 mm; skrzynka: 365 x 320 x 105 mm
Materiały: drewno, metal
Skala dźwiękowa, strój: zmienny, na ogół najniższy dźwięk G – d, rozpiętość od dwóch, czasem niepełnych, oktaw do nieco ponad czterech
Praktyka wykonawcza: niegdyś instrument muzyków żydowskich i cygańskich, później muzykantów ludowych; grano na nim solowo lub w kapelach, zwłaszcza na Wileńszczyźnie oraz Rzeszowszczyźnie i Podkarpaciu, gdzie po II wojnie światowej stały się muzycznym wyróżnikiem regionu; cymbały ze wschodniej Małopolski są na ogół większe, głośniej brzmiące niż z Wileńszczyzny
Autor karty: Jolanta Pękacz / Zbigniew J. Przerembski


<< Powrót